Insulina co to jest? Formy oraz rodzaje insuliny, metody podawania insuliny

Skąd się bierze Insulina w organizmie?

Komórki beta wysp Langerhansa wytwarzają insulinę, hormon regulujący poziom glukozy we krwi, który powstaje we wnętrzu trzustki. Insulina spełnia wiele istotnych funkcji w organizmie człowieka i zdobyła swoją największą rozpoznawalność, jako lek stosowany w leczeniu cukrzycy. Insulina, ze względu na swoje właściwości znalazła zastosowanie dodatkowo w dziedzinie sportu, jakim jest kulturystyka. Sprawdź, czym jest insulina, a także co robi insulina w organizmie człowieka?

Czym właściwie jest insulina?

Insulina to bardzo istotny dla człowieka hormon, który produkuje trzustka. Ściślej mówiąc, jest wytwarzany przez komórki beta wysp Langerhansa, które są w niej zlokalizowane. Pełni ona w organizmie rolę regulatora – służy m.in. do normalizowania poziomów i ilości cukru we krwi. Badanie hormonu insuliny, ma na celu określenie stanu zdrowia pacjenta. Aby określić poziom hormonu jakim, jest insulina na czczo, należy udać się do laboratorium.  Podwyższony poziom insuliny może wskazywać na rozwijający się stan, jakim jest insulinooporność – stan chorobowy, który charakteryzuje się głównie obniżoną lub brakiem wrażliwości tkanek organizmu m.in. mięśni oraz tkanki tłuszczowej na insulinę.

Jest to również lek przyjmowany przez pacjentów, którzy zmagają się z cukrzycą. Jeszcze nie tak dawno, on był produkowany oraz otrzymywany głównie z trzustki zwierzęcej wołowej bądź wieprzowej. Aktualnie dzięki postępom medycyny oraz inżynierii genetycznej, powszechnie stosowana jest genetycznie modyfikowana insulina ludzka. Insulina jest również używana jako nielegalny środek dopingujący, czyli taki, który pozwala zwiększać wydajność w sporcie i kulturystyce.

Działanie insuliny

Insulina ma kilka kluczowych działań w organizmie, związanych głównie z regulacją poziomu glukozy we krwi.

• Reguluje poziom cukrów we krwi

Głównym zadaniem insuliny jest dbanie o prawidłowy poziom cukrów we krwi. Regulacja insuliny odbywa się poprzez jej obniżenie. Całkowity brak lub niedobór insuliny, może przyczynić się do zwiększenia poziomu cukru we krwi, co w konsekwencji może skutkować rozwojem cukrzycy typu 2. 

Działanie insuliny jest kluczowe dla utrzymania równowagi metabolicznej organizmu, gdyż:

• Bierze czynny udział w procesie przekształcania węglowodanów w tłuszcze,
• Nasila syntezę białek poprzez przyspieszenie dostarczania aminokwasów.

Wytwarzanie insuliny zależne jest w dużej mierze od pory dnia. Najbardziej intensywny proces jej wydzielania występuje zazwyczaj rano i zmniejsza się po południu. Wieczorem oraz w nocy wydzielanie insuliny, znacznie spada.

Insulina a cukrzyca – wskazania zastosowania insuliny przy cukrzycy

Trzustka u osób, które zmagają się z cukrzycą, nie wytwarza wystarczającej ilości insuliny lub nie produkuje jej w ogóle. Może również wystąpić sytuacja, gdy trzustka nie będzie mieć możliwości efektywnie wykorzystać produkowanej przez siebie insuliny. Wówczas jako rezultat tego zdarzenia, w krwiobiegu gromadzi się glukoza.

Gdy mamy co czynienia ze schorzeniem, jakim jest cukrzyca typu 1, leczenie insuliną jest konieczne. Podczas tej choroby, trzustka nie funkcjonuje prawidłowo i w ogóle nie wytwarza tego hormonu. W przeciwieństwie do cukrzycy typu 2 chorzy pacjenci są w stanie regulować oraz utrzymywać prawidłowy poziom glukozy we krwi, dzięki odpowiednio zbilansowanej diecie, ćwiczeniom i przyjmowanym lekom przeciwcukrzycowym. Jeśli wskazane metody nie przynoszą pożądanych rezultatów, wówczas lekarz prowadzący wprowadza do leczenia insulinę.

Inne wskazania do stosowania insuliny:

• kontrolowanie glukotoksyczności,
• inne schorzenia (np. zawał serca, zapalenie płuc) u pacjentów, którzy leczą się na cukrzycę typu 2, bądź pacjenci, którzy byli wcześniej leczeni przy zastosowaniu leków przeciwcukrzycowych,
• zabieg operacyjny, u pacjenta chorującego na cukrzycę typu 2, który odbył wcześniej leczenie doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi,
• Ciężkie zaburzenia czynności wątroby oraz nerek w cukrzycy typu 2, gdyż stosowanie wówczas leków doustnych przeciwcukrzycowych jest niewskazane,
• cukrzyca ciążowa, jeśli dieta nie przynosi rezultatów.

Insulina przeznaczona do wstrzykiwań jest pozyskiwana głównie z trzustek zwierząt, zazwyczaj wieprzowych. To właśnie ta cząsteczka insuliny jest najbardziej podobna do ludzkiej insuliny. Możliwe jest także produkowanie insuliny za pomocą biotechnologii, gdzie szczepy bakterii lub drożdży piekarskich są wykorzystywane do produkcji insuliny poprzez wprowadzenie genu insuliny ludzkiej. Oba rodzaje insuliny są tak samo skuteczne.

Rodzaje insuliny i jej czas działania

Wyróżnić można kilka rodzai insuliny, które różnią się czasem efektywnego działania, początkiem działania, bądź szczytem działania.

• Insulina krótkodziałająca – w szybkim tempie pojawia się we krwi, jednak ma bardzo krótki okres działania. Można ją brać pół godziny przed spożyciem posiłku. Największą skuteczność wykazuje pomiędzy 1 – 3 godziną od wstrzyknięcia. Zazwyczaj działa przez około 8 godzin.
• Insulina, którą charakteryzuje pośredni czas działania, można przyjmować 1-1,5 godziny przed spożyciem posiłku. Największe stężenie we krwi występuje między 4 a 12 godziną po wstrzyknięciu. Może działać do 24 godzin.
• Insuliny o długim działaniu tzw. długo działające insuliny można przyjmować 1-1,5 godziny przed posiłkiem a ich działanie jest aktywne dłużej niż 24 godziny.
  Na rynku dostępne są również gotowe mieszanki insulin o krótkim oraz pośrednim czasie działania.

Jak przechowywać insuline?

Przechowywanie insuliny w odpowiednich warunkach jest kluczowe dla utrzymania jej stabilności i skuteczności. Aby zachować jej wartościowe właściwości należy przechowywać insulinę:

• Najlepiej w lodówce: w temperaturze 2-8 stopni, zdala od światła słonecznego.

Otwartą fiolkę leku można przechowywać w lodówce przez okres do 6 tygodni, podczas gdy peny jako jednorazowe wstrzykiwacze można przechowywać przez około miesiąc.

• nie należy zamrażać insuliny,
• Należy unikać podawania insuliny, która zmieniła swój kolor, konsystencję lub została rozmrożona.

Insulina skutki uboczne

Podczas insulinoterapii, podobnie jak w przypadku przyjmowania jakiegokolwiek innego leku, działania niepożądane mogą się pojawić, jednak ich charakter jest ograniczony.

1. Lipohipertrofia i lipoatrofia
   Lipohipertrofia, to stan związany z przerostem tkanki tłuszczowej w miejscu podania insuliny. Początkowo objawiający się stwardnieniem skóry, później zaś ujawniają się widoczne zgrubienia.
2. Uczulenie
   Insulina bardzo rzadko powoduje alergie, jednak jeśli już wystąpi, nie ma się czym martwić. W miejscu wstrzyknięcia insuliny może wystąpić wysypka lub czerwona, swędząca skóra. Wtedy należy skontaktować się z lekarzem w celu wymiany preparatu insuliny.
3. Przyrost masy ciała
   Większość ludzi doświadcza przyrostu masy ciała na początku insulinoterapii.
4. Wysokie ciśnienie krwi
   Insulina może bezpośrednio powodować wzrost ciśnienia krwi, stymulując współczulny układ nerwowy (jest część układu nerwowego, która pobudza organizm do działania gdy występują sytuacje stresujące) i zwiększając wchłanianie sodu przez nerki.
5. Niski poziom cukru we krwi
   Podczas stosowania insulinoterapii, poziom cukru we krwi może spaść z powodów takich jak: zbyt mała ilość jedzenia, zbyt duża aktywność fizyczna, niewłaściwe dostosowanie dawek insuliny lub picie alkoholu. Hipoglikemia, czyli niedocukrzenie organizmu zwykle występuje, gdy poziom glukozy we krwi wynosi <55 mg/dl (3,0 mmol/l).

Insulina w fitnessie

W sporcie i kulturystyce stosuje się insulinę, jako substancję aktywującą działanie sterydów anabolicznych, zwłaszcza hormonu wzrostu. Znaczna część hormonu wzrostu, dostaje się do wątroby po wstrzyknięciu preparatu do organizmu. Zadaniem komórek wątroby, jest rozpoczęcie produkcji insulinopodobnego czynnika wzrostu IGF. Do tego – oprócz testosteronu i hormonów tarczycy – potrzebna jest również insulina. Jednak dzienna dawka insuliny produkowanej przez trzustkę, nie jest w wystarczającej ilości, aby zapewnić maksymalną produkcję IGF-1 w wątrobie po wstrzyknięciu GH. Dlatego stąd potrzeba podania insuliny. Stosowanie insuliny przez osoby zdrowe wiąże się jednak z dużymi zagrożeniami zdrowotnymi dla organizmu.

Forma podania insuliny

Po serii badań, które zlecił lekarz diabetolog, na podstawie wyników, określi on dawkę insuliny oraz jak często należy ją przyjmować. Zazwyczaj chory, przed każdym podaniem insuliny musi zmierzyć poziom glukozy we krwi, a jeśli przyjmuje się dawkę wraz z posiłkiem – należy wziąć pod uwagę zawartość węglowodanów w przyjmowanym pożywieniu.

Jak można podawać insulinę:

• insulina w formie strzykawek,
• insulina przyjmowana przy pomocy pióra
• insulinę można podawać za pomocą pompy
• peny bądź pióro insulinowe (tzw. długopisy)

Insulinę można kupić w ampułkach bądź w tzw. penach. Peny są to dozowniki, które wyglądem przypominają długopisy. W ich wnętrzu znajdują się pojemniki na naboje, które zawierają insulinę w ilości odpowiedniej na kilka dni. Jednorazowe mini igły, z których składają się długopisy, posiadają powierzchnię pokrytą silikonem, a same igły są bardzo cienkie. Dzięki temu proces iniekcji jest praktycznie bezbolesny. Igłę wprowadza się pod skórę, a nie bezpośrednio w mięsień.

Jeśli wykonuje się zastrzyk z insuliny do mięśnia, może dojść do zaburzenia wchłaniania i czasu działania insuliny. Nie zaleca się podawania zastrzyku w mięsień, ponieważ w takim przypadku insulina może działać szybciej i bardziej intensywnie niż zamierzano. Należy zawsze starać się iniekcję insuliny wykonywać w podskórne tkanki tłuszczowej, aby zapewnić prawidłowe wchłanianie i działanie insuliny.

Gdzie najlepiej insulinę wstrzykiwać? 

Aby zapobiec tworzeniu zgrubień oraz zrostów podskórnych, nie zaleca się wykonywać wielokrotnych wstrzyknięć w to samo miejsce na skórze. Najlepszym wyborem będzie brzuch, udo bądź ramię. Dawkę insuliny należy wstrzykiwać powoli i nie wyciągać igły od razu po opróżnieniu pojemnika należy odczekać kilka sekund. Proces ten zapewni wstrzyknięcie całkowitej dawki, a także nie doprowadzi do wycieku insuliny.

• Strzykawka

Pacjent pobiera za pomocą strzykawki ze specjalnego pojemnika, insulinę w odpowiedniej ilości i wstrzykuje ją pod skórę. Strzykawka jest mała i ma cienką igłę z pokrytą specjalną powłoką, dzięki której uczucie ukłucia i wstrzyknięcia preparatu nie jest bardzo bolesne, a powoduje jedynie niewielki dyskomfort.

• Pompa insulinowa

Pompa insulinowa to urządzenie, które składa się z małego cewnika oraz pompy. Cewnik wprowadza się pod skórę a pompę umieszcza się na zewnątrz ciała. Pompa insulinowa zawiera zbiornik, który dostarcza insulinę do organizmu w ściśle określonych porach.

Strach spowodowany widokiem nawet małej igły, a także przed bólem związanym z zastrzykami powoduje, że pewna grupa pacjentów, ma problem z zastosowaniem wskazanych zabiegów, a to również zwiększa ryzyko poważnych dla zdrowia powikłań. Mając na uwadze takich pacjentów, naukowcy wciąż pracują nad nowoczesnymi formami dostarczania insuliny. Należą do nich m.in. plastry insulinowe, insulina w formie aerozolu do rozpylania w jamie ustnej, kapsułki oraz tabletki w formie insuliny wolno uwalniającej, a także sztuczna trzustka, czyli tak zwana pompa dwuhormonalna.

Insulina ma tendencję do krystalizacji po wstrzyknięciu podskórnym. Kryształy rozpuszczają się bardzo wolno, dzięki czemu hormon osiąga maksymalne stężenie we krwi po około 1,5-2 godzinach. Aby lek zadziałał, między wstrzyknięciem a spożytym posiłkiem, musi upłynąć 30-45 minut. Prawie 90 proc. pacjentów nie stosuje się jednak do tej rady i wstrzykuje lek zbyt późno, najczęściej tuż przed posiłkami. Naukowcy zmienili więc aminokwasy w cząsteczce insuliny i otrzymali substancję o całkiem nowych właściwościach określaną jako tzw. analog insuliny ludzkiej. Jego kryształkowe elementy o wiele szybciej się rozpuszczają, dzięki czemu można go wstrzykiwać przed w trakcie lub nawet w ciągu 15 minut od posiłku.