Na jakie choroby warto zastosować babkę lancetowatą? Jak należy przygotować i stosować preparaty z rośliny, posiadających w składzie babkę lancetowatą? Czy roślina babki lancetowatej jest szkodliwa i wpływa niekorzystnie na organizm?
Babka lancetowata jest od bardzo dawna wykorzystywana głównie w medycynie naturalnej. W całej historii ludzie próbowali używać babki lancetowatej do leczenia dolegliwości niemal każdego narządu. Aktualnie przeprowadzone badania naukowe potwierdziły, że ekstrakt z babki lancetowatej zawiera różne związki prozdrowotne. Babka lancetowata dostępna jest w wielu postaciach, w tym syropu, naparu czy nalewki.
Uprawa babki lancetowatej
Do gatunku roślin wieloletnich zaliczana jest babka lancetowata, która posiada niezbyt wygórowane wymagania uprawowe. Ze względu na łatwość przystosowania się do każdych warunków pogodowych roślina ta występuje niemal na całym świecie. W naszym kraju w Polsce babka lancetowata spotykana jest głównie na polach łąkach czy w ogrodach z racji, iż rośnie „na dziko”. Plantacje uprawne prowadzone są zazwyczaj w celach ozdobnych, czy też na potrzeby przemysłu farmaceutycznego, ale także do przeprowadzania wszelkiego rodzaju badań naukowych z jej zastosowaniem.
Jak wygląda babka lancetowata i jak ją rozpoznać?
Termin kwitnienia leczniczej rośliny, którą jest babka lancetowata, przypada w maju. Zazwyczaj posiada brunatno-brązowy spiczasty kwiatostan, który pokryty jest malutkimi i drobnymi białymi płatkami. Mylne może być myślenie o najcenniejszym składniku babki lancetowatej jako o kwiatach czy nasionach. Niestety nic bardziej mylnego. To podłużne liście, lancetowate oraz charakterystycznie równolegle unerwione są główną skarbnicą chemicznych związków aktywnych tej rośliny.
Aby móc w pełni wykorzystać ich zasoby, muszą być zebrane w okresie ich kwitnienia, a następnie wysuszone na pełnym słońcu. Mimo iż babka lancetowata jest często uważana za chwast ogrodowy, warto przyjrzeć się tej roślinie z bliska i poznać jej szczególne właściwości.
Historia użycia babki lancetowatej
Babka lancetowata jako bardzo cenioną rośliną. Była używana od wieków w leczeniu różnych dolegliwości oraz chorób organizmu. Pierwotnie zastosowanie znalazła głównie do leczenia skaleczeń oraz ran na ciele. Doświadczając dobroczynnego wpływu babki lancetowatej na cały proces gojenia się wszelkiego rodzaju ran, wówczas rozpoczęto jej stosowanie, również przy wielu innych dolegliwościach oraz schorzeniach.
Najbardziej rozpowszechnione lecznicze działanie babki lancetowatej można znaleźć w opisach związanych z tradycją medycyny perskiej. Według dostępnych źródeł historycznych babka była stosowana w następujących formach jako:
- czopki,
- maści,
- syrop,
- globulka dopochwowa,
- nalewka
- krople (do nosa oraz oczu).
W dawnych latach babka była uważana za uniwersalne panaceum. Ludzie byli przekonani, że leczy biegunki oraz zaparcia. Dodatkowo stosowano ją również w przypadku problemów i infekcji górnych dróg oddechowych, a także w problemach układu moczowego i pokarmowego. Babka lancetowata używana była również w leczeniu choroby wrzodowej, kamieni nerkowych, epilepsji, oraz różnego rodzaju chorób skóry, powikłań po upadkach oraz złamań kości, a nawet w leczeniu chorób nowotworowych.
Postęp oraz rozwój medycyny pozwolił na przeprowadzenie licznych doświadczeń, oraz badań naukowych, wykorzystując roślinę jaką jest babka lancetowata. To właśnie dzięki dziedzinie farmakognozji czyli nauce o leczniczym zastosowaniu roślin, odkryto oraz dokonano identyfikacji wielu substancji, oraz związków chemicznych znajdujących się w liściach rośliny – babki lancetowatej.
Podczas gdy niektóre z historycznych zastosowań babki lancetowatej odeszły w niepamięć i należą już do przeszłości, wiedza o tej roślinie w dalszym ciągu pozostaje w całości nieodkryta. Jednak pomimo upływu czasu, babka lancetowata jest nadal wykorzystywana w medycynie i jej niektórych dziedzinach.
Babka lancetowata i składniki aktywne
Badania nad liśćmi babki lancetowatej i substancjami w nich zawartych wykazały jej wielokierunkowe i wszechstronne działanie. Składniki oraz związki aktywne, które do tej pory udało się zidentyfikować to m.in.:
- Pektyny i polisacharydy — związki, które w mają właściwości tworzące maź. Podczas kontaktu z wodą produkują i wytwarzają śluz, który działa kojąco i przeciwzapalnie na wszelkiego rodzaju tkanki. Zawarte w śluzie związki, przyczyniają się do szybszego gojenia się ran, a także ułatwiają odkrztuszanie zalegającej wydzieliny z dróg oddechowych.
- Irydoidy — aukubozyd, czyli substancje o funkcjach antybakteryjnych. Obróbka cieplna powoduje ich dezaktywację, dlatego występują tylko i wyłącznie w świeżych i surowych liściach rośliny babki lancetowatej. Działanie bakteriostatyczne przyczynia się do m.in. szybszego gojenia się ran.
- Tanina – obkurcza wewnętrzne naczynia krwionośne oraz działa ściągająco. Garbniki powodują zmniejszenie obrzęku, w których występuje stan zapalny.
- Witaminy i minerały — roślina babki lancetowatej jest bogatym źródłem krzemu oraz cynku. Dodatkowo również beta-karotenu. W babce lancetowatej znajdziemy również witaminy C i K
- Nienasycone kwasy tłuszczowe — występują głównie w nasionach babki lancetowatej. Działają antyoksydacyjnie i przyczyniają się do spowalniania procesu starzenia.
- Flawonoidy (bajkalina, luteolina, bajkaleina) – Są to przeciwutleniacze, czyli przeciwdziałacze wolnych rodników. Ich główną cechą jest działanie przeciwzapalne oraz przeciwstarzeniowe. Mogą również wspomagać naprawę uszkodzonych komórek.
Zastosowania babki lancetowatej
W dziedzinach medycyny, babka lancetowata znalazła zastosowanie na schorzenia dotyczące infekcji dróg oddechowych i gojenie się ran. Mimo iż badania przedkliniczne sugerują, że działanie babki lancetowatej może mieć również wpływ na inne choroby oraz schorzenia, niestety jednak jej skuteczność w badaniach na ludziach nie została ostatecznie potwierdzona, oraz udowodniona. Jednakże roślina jest często używana jako dodatkowy środek wspomagający leczenie oraz terapię.
Na co pomaga babka lancetowata? Do korzystnych skutków zdrowotnych babki lancetowatej należą między innymi:
- Gojenie się ran
Od wieków babka lancetowata była używana jako naturalny kompres wspomagający gojenie się różnego rodzaju ran. Składniki zawarte w roślinie, przyspieszają regenerację naskórka, a także w obrębie rany i jej okolicach działają bakteriostatycznie. Liście babki lancetowatej można również z powodzeniem stosować w przypadku ukąszenia owadów – należy potrzeć miejsce ukąszenia śluzem zawartym w liściach (najlepiej połamać liść, aby wydobył się śluz/sok z rośliny). Pomoże załagodzić to ból i zmniejszy obrzęk oraz rozwijający się stan zapalny w miejscu ukąszenia owada.
Babka lancetowata znalazła zastosowanie również jako opatrunki w przypadku leczenia oparzeń i także odleżyn na ciele. Aby przyczynić się do regeneracji i wspomóc naturalny proces gojenia się tan, należy i warto zaopatrzyć się w produkt, który posiada wyciąg z babki lancetowatej w znacząco dużej ilości i z jak największym stężeniem ekstraktu tego produktu.
- Infekcja dróg oddechowych
W przypadku chorób związanych z infekcją dróg oddechowych napar z babki lancetowatej może również pomóc w złagodzeniu objawów oraz bólu. Substancje śluzo twórcze, zawarte w roślinie, głównie w liściach babki lancetowatej, powodują pokrycie błon śluzowych pewnego rodzaju powłoką ochronną, która przyczynia się do łatwiejszego odpływu i odkrztuszania, zalegającej w drogach oddechowych wydzieliny. Ekstrakt z babki lancetowatej działa rozluźniająco oraz rozkurczająco na chore oskrzela. Zmniejsza obrzęki i łagodzi stany zapalne. Babka lancetowata w postaci syropu wraz z miodem łagodzi i redukuje suchy kaszel a także pomaga w eliminacji chrypki.
- Stymulacja immunologiczna
Zawarte w babce lancetowatej niektóre składniki pozytywnie wpływają na układ odpornościowy człowieka. Przeprowadzone badania naukowe wykazały, że pod wpływem ekstraktu z babki lancetowatej następuje stymulacja namnażania się limfocytów, czyli grupy białych krwinek, które pełnią funkcje związane z odpornością organizmu. Badania, które udało się przeprowadzić do tej pory, wykazy działanie przeciwpasożytnicze oraz przeciwbakteryjne. Po zastosowaniu ekstraktu z babki zwiększa się wydzielanie interferonów tzn. substancji naturalnych o działaniu przeciwwirusowym.
- Babka lancetowata na problemy żołądkowe
Lecznicza babka lancetowata na dolegliwości żołądkowe, pomaga dzięki zawartym w niej substancjom, które mogą wspomagać pracę przewodu pokarmowego. Pektyny mają podobne działanie jak błonnik pokarmowy, przyczyniają się do poprawy pracy jelit, a tym samym zapobiegają pojawianiu się zaparciom. Badania naukowe, które zostały przeprowadzone na zwierzętach, wykazały, że pod wpływem ekstraktu z babki lancetowatej, zmniejsza się wydzielanie kwasu żołądkowego, co może również pomóc złagodzić objawy choroby wrzodowej. Właściwości przeciwzapalne nasion babki lancetowatej mogą również pomóc w leczeniu chorób zapalnych jelit.
- Problemy skórne – babka lancetowata na choroby dermatologiczne
Z racji, iż roślina jaką jest babka lancetowata, posiada szerokie spektrum właściwości, znalazła ona również zastosowanie w wielu produktach kosmetycznych. Dzięki działaniom antyseptycznym i łagodzącym widocznie poprawia kondycję skóry i przyczynia się do regeneracji naskórka. Babka lancetowata to również skuteczny środek na pokrzywkę. Pomaga łagodzić świąd oraz opuchliznę i obrzęk skóry. Stosuje się go równie z powodzeniem w przypadku leczenia wysypek oraz infekcji skórnych. Jednakże istotne jest, aby przed użyciem ekstraktu z babki lancetowatej zweryfikować, czy nie ma się na nią uczelnia.
Produkty z babki lancetowatej
Produkty, które zawierają w składzie babkę lancetowatą, można stosować miejscowo oraz doustnie. W drogeriach można spotkać się z preparatami, które są wyprodukowane na bazie babki lancetowatej. Jednakże znaczną część z nich z powodzeniem można przygotować w domu. Do najpopularniejszych produktów zawierających w składzie babkę lancetowatą należą:
- Syrop z babki lancetowatej
Jako tradycyjny środek na kaszel i ból gardła, dostępny w aptekach, ale również jest możliwy do samodzielnego przygotowania.
Syrop z babki lancetowatej przepis
- Kilka garści liści babki lancetowatej należy umyć, wymieszać i wlać do wody w stosunku 1:1.
- Następnie dodać 500 g cukru lub 250 g cukru i miodu.
- Doprowadzić wszystko do wrzenia.
- Gotować na małym ogniu, aż syrop zgęstnieje.
- Syrop z babki lancetowatej należy przechowywać w lodówce i spożywaj 1 łyżeczkę 3 razy dziennie.
Nalewka z babki lancetowatej
Najprostszy przepis na nalewkę z liści babki lancetowatej można przygotować w ekspresowym tempie. Świeże liście babki lancetowatej trzeba zalać wódką, a następnie odstawić w chłodne miejsce na około 2 tygodnie. Nalewkę z babki lancetowatej można stosować miejscowo i na skórę: w formie okładów zewnętrznie, ale również doustnie. Warto wówczas dodać do niej trochę miodu.
Maść z babki lancetowatej
W przypadku ukąszeń, owadów czy oparzeń i stanów zapalnych, warto stosować preparat, jakim jest ziołowa maść z babki lancetowatej. Pomoże ona załagodzić podrażnioną skórę. Jeśli akurat nie ma pod ręką gotowej maści, można zastosować okłady: na czystą gazę ze świeżo rozgniecionych liści babki lancetowatej.
Napar z babki lancetowatej
Istnieje możliwość przygotowania naparu, zarówno ze świeżych, jak i z suszonych liści babki lancetowatej. Liście rośliny należy zalać wodą oraz ugotować, w kolejnym kroku należy moczyć liście jeszcze przez około 15 minut. W przypadku zaburzeń żołądkowo-jelitowych korzystne będą napary z celu załagodzenia występujących dolegliwości. Napar z babki lancetowatej, który został schłodzony, można stosować również jako płukankę na włosy, która przyczyni się do poprawy stanu i kondycji skóry głowy. Płukanie zaczerwienionego gardła tym naparem zmniejszy podrażnienie i złagodzi chrypkę.
Kosmetyki z babki lancetowatej
Ze względu na wiele cennych składników babka lancetowata często znajduje się w składnikach kosmetyków naturalnych. Produkty takie jak: kremy i maseczki, szczególnie do cery z niedoskonałościami oraz cery problematycznej, nawilżające balsamy do ciała oraz kremy do rąk i stóp. Ekstrat z zioła jakim jest babka lancetowata, można również spotkać w składzie szamponów oraz odżywek do włosów, a to tylko niektóre z szerokiej gamy jej zastosowań. Regularne przyjmowanie i stosowanie babki lancetowatej pozwala ujędrnić oraz zregenerować i wygładzić skórę.
Surowe liście babki lancetowatej
Świeżo zerwane liście z babki lancetowatej, z powodzeniem można stosować, jako dodatek do letnich potraw. Dla kulinarnych fachowców, jak i zamiłowanych amatorów w kuchni, którzy uwielbiają eksperymenty, z pewnością babka lancetowata i jej liście znajdą swoje zastosowanie w kuchni. Z powodzeniem można dodawać je do różnego rodzaju sałatek, mieszać w zielonych koktajlach jako smoothie, a nawet zmielić i smażyć w cieście naleśnikowym.
Jak bezpiecznie stosować babkę lancetowatą?
Czy babka lancetowata jest trująca? Rodzaj babki lancetowatej, która należy do grupy roślin babek zwyczajnych, jest stosunkowo bezpieczną rośliną. Przeprowadzone badania naukowe, nie wykazały wysokiego poziomu stężenia substancji toksycznych, zarówno w liściach, jak i nasionach babki lancetowatej. Dzienna dawka uważana za bezpieczną wynosi około 3-5 gramów proszku roślinnego.
Babka lancetowata skutki uboczne
Podczas stosowania zioła, jakim jest babka lancetowata, skutki uboczne mogą się pojawić i się różnic w zależności od drogi podania. W przypadku stosowania zewnętrznego istnieje ryzyko wystąpienia reakcji alergicznych skóry. Spożycie doustne może powodować nudności, wymioty i wzdęcia u osób uczulonych na składniki babki lancetowatej. Babka lancetowata może mieć działanie przeczyszczające, jeśli zostanie przekroczona bezpieczna dawka dzienna. Najlepiej rozpocząć, stosować babkę w małych dawkach i obserwować reakcję organizmu.
Babka lancetowata a kobiety w ciąży i małe dzieci
Aktualnie nie przeprowadzono badań dotyczących bezpieczeństwa babki lancetowatej u kobiet w ciąży i dzieci poniżej 12 lat. Z tego względu nie zaleca się przyjmowania oraz stosowania produktów, zawierających w składzie babkę lancetowatą. Dodatkowo substancje zawarte w babce lancetowatej, mogą również współdziałać i wchodzić w powiązania i interakcje z innymi lekami i przyjmowanymi preparatami.
Babka lancetowata a inne leki
Zioło to może przyczyniać się do gorszego wchłaniania się innych leków, w tym może osłabiać działanie leków neurologicznych oraz psychotropowych (lit, karbamazepina). Warto również zaznaczyć, że pomimo wielu cennych właściwości babki lancetowatej, jej dobroczynne działanie w leczeniu wszelakich dolegliwości oraz chorób nie zostało do tej pory udowodnione naukowo. Jak dotąd nie udowodniono przydatności babki lancetowatej w leczeniu chorób układu krążenia lub raka. Warto również zapytać lekarza, o bezpieczeństwo jednoczesnego stosowania babki lancetowatej w przypadku współistniejących chorób przewlekłych lub przy regularnym przyjmowaniu innych leków.
